¿Chumngechi leai tüfa ti kellun?
Ti Estado kulliñmayai tunten ñi txipan ti küdaw mew, tañi wiño ketrangetuam ti mapu wedañmaufulu, ka tañi kümelkaleal ti mapu dew küme elngelu.

¿Chem küdaw kulliñmangeai ti pu che?

Ti pu che wünelelu meli nag, mülei ñi pengelael tañi llowel chew tañi küdawael, ka chew ñi tuku ketxanael.
Ka wichu, ta chi doy pichikeñielu mapu ta ka kellu kulliñmangeay asistencia técnica ta duamel tañi küdawyeam tañi plan de manejo.

Ti pu küdaw kulliñmayeal ¿tunte fali?
May, welu tuntengen kaletuafuy, fillketxipantu ti Ministerio de Agricultura müley ñielael kiñe lista ta elngeam ta tute faliyeael ti kellu kulliñmayeael.

¿Inei engün pepi koneltuafuy tüfa ti kulliñma yeael?
Kom che, natural kam juridico, ngen mapu lelu, arenda pelu, mediero lelu ti mapu mew, chew ta duamniengelu ti kulliñ.
Felefuy kom ti üytuael pepi koneltuafel tañi wiño kumelngetuael ta mapu, welu ti pu tukukelu ketxan müten ñi pepi koneltuael ta ñi kellu kulliñmangeal kuñültuñieael ta chi mapu.

¿Chumngechi wülngeai chi kellu?
Tüfa ti kellu, wülngealu chi INDAP mew, femngechi ti SAG mew, kiñe concurso público mew.

¿Chumngechi wülngeay ti kellu?


¿Chumgechi ta koneltuay?
Yeay ñi papel INDAP kam ti SAG mew kiñe plan de manejo tañi eldunguael ti Estado ka ti agricultor tañi rüftu ñi wiño küme eltuael ti mapu.
Ti pu plano müley ñi dewmayael ti pu operador kim nielu wirintukulelu ti Registro de Operadores ti INDAP mew ka ti SAG mew.
Fey tüfa ti pu üytun ngüneduamael ti plan de manejo llowyeel ka adkünungeay kiñe puntaje. Ka femngechi tañi chumngechi ñi amulngeael ñi küdawtungen.

¿Inei engün pepi wirintukuaingün ñi üy Registro Operadores mew?
Persona natural ka jurídica ta:


¿Pepi koneltunngey doy kiñe bono kam kellumew?
Kiñe reglamento feypiley, ñi pepillownuael epu kellun txawüael kake dunguengün ta yengeam mapuküdaw ka forestal.

¿Doy kiñechi pepi postulakei che?
Dewma kiñechi kiñe che llowün mew kello ka wiño pepistulaya ta feychi mapu mew, welu ta ñi wechun mew tañi plan de manejo ta llow nieel.

Küme pünengenule ti kellu, müleai awükangen.
May, tuchi kümeyenulu ñi plan de manejo, pepi postulayai epu concurso ka rupalu mew.

Tuchi koylatulu tañi llowan kellu fey multangeay ka ñi llowaful. Ka fengechi, petu dewma ñi llowün ti kellu multangeay epuchi ta tunte ñi elungen, ka fey pingeay tañi postula wenual rupale üla küla concurso.


1Ti: articulo: Azümchefe, Gramática Básica de la Lengua Mapuche, pág. 48 – 2006/ Editorial UC –Temuco, Chile - CONADI
2Azümchefe: Uso de la tx, pág. 120



Rulpadunguy / Traductor:
Rosendo Huisca Melinao, miembro, desde 2005, de las Comisiones Lingüísticas que dieron origen a la Academia Nacional de la Lengua Mapuche.

Llowdunguy / Validadora:
Luisa Curín Llancavil, monitora de talleres en idioma mapuche.


Chillkatuy / Locutor:
Luisa Curín


Kiñe dungu / Nota: Tüfa ti dungu, tüfamew mülelu ngüneduamam chumngechi ñi küdawken ta chi ley müleyelu. Tüfa re leyngelay, chumkau nurume ley pingenuael, chi ley feipiley ka chi abogado ñi duamfal lay pinuam.