Aka yanapt’awix kunanakasa
Chile Markaw qullqimp yanapanix walja lurawinakar jan sum jaytat satañ uraqinak mayiñtak ukat uka uraqinak sum askichas uñjañtaki.
Kun luratanakas yanapatanixa
- Phusphatu sat uka wanumpi wanuchayañtaki
- Kimikump ukanakamp wanuchayañtaki
- Jan alin uraqinakar alinakamp, quranakam satas sumachayaña
- Apsuña, uraqinak jan walir sarayat kimikunakata pichayäña
- Uraqinak sum uñjas, askicht’as samayañawa. Uraqix satañ ukat samarayañawa.
Nayraqat pusirkam yanapawir mantañ munirinakaxa yanapawix satañtakiniwa.
Jisk’a satir jaqinakaru, qullqimp yanapataspaw sum satir yatirinak mayipxasp ukax, ukat satir yatirimp amuyxatas uraqinak sum satantas sarayañataki
Yanapaw luratanakan, qullqix utjiti
Jisa, uka yanapaw qullqinakax sapa maraw mayjaptasispax ukat Ministerio de Agricultura jupanakaw uñjapxi mä suma jaksut tabla sat yanapañtaki. apnaqapxi
Khitinakas mantapxaspax aka yanapawiruxa
Mantapxaspaw taqi satir jaqinaka, uraqin jaqinaka, qullqit uraq mayt’asirinak,chikatat satirinak taqi jupanaka.
Yanapawirux taqininakas mantapxaspaw uraqinak waliptayañtaki, jisk’a satarinakax aka yanapawirux mantapxaspaw uraqinak waliptayañtaki.
Kunamas churapxanix uka yanapawinakxa
INDAP ukhamarak SAG jupanakaw churapxanix mä jawsaw tuqita
Kunjamas churapxanix uka yanapawinakxa
- Jisk’anak satirinaka: 90% ukakamaw yanapapxi taqi lurawinakata.
- Taypir satirinaka: Katuqapxaniw 38% ukakam sapa mara taqi qullqinakat utjirinakata.
- Jach’a satirinaka: Sapa marat taqi aljawinakat 25.000 UF ukatpacha katuqapxaniw 2% uka qullqinak utjir uka marata.
Kunamas mantañax yanapawirxa
INDAP ukhamarak SAG ukatuqinakat mantapxaspaw Chile markamp satirinakampi mä sum amtawir puris uraqinak waliptayañtaki.
Sum yatirinakamp taqi lurawinakax luratañapaw, Qillqat Sarayirinakax INDAP ukhamarak SAG ukatuqin apapxi.
Katuqat lurawinak jupanakaw uñjapxanix ukat mä puntaje churapxani, ukhamarak kawkis nayraqat sarañapaxa ukana.
Khitinakas qillqasipxaspax uka qillqat sarayiriru
Taqi jaqinakaw qillqasipxaspaxa:
- Taqi yatxatat lurawinak yap satir jaqinakatakiwa.
- Mä qillqatamp jupan yatiyawipata yatiyañapaw kunanaks muni ukanakata.
- Sarnaqawipat uñt’ayas apanaqañapaw pä marakam yatintasa.
- Iyaw sañaw jiskt’awinakat taqi yatintatanakata
Qullqi mayamp maysnat uka yanapawita
Chiqanchir sarayirix siwa janiw mayamp yanapawinak maysnati, jan ukasti yaqha yanapawinakax kikparakiw uraqinak satañ yanapawinakaru.
Mäyamp mantaspat uka yanapawiru.
Uka mayit yanapaw tukuyatax, mayamp mayisispaw uka uraqirpach satañtaki, ukanakatakix sum luratañapaw mayitjamaru.
Utjit juchanchawix jan wal yanapawir apirinakaruxa
Jisa. Yanapawinak jan sum apnaqirinakarux (jan ukasti jan walir purispa satañ uraqix terremot laykut ukax mayjawa) janiw uka pä yanapawinakarux mantkapaspati.
Yaqha sutimp yanapawinak mayirinakaruxa, juchanchataniw 100% taqi yanapawinakata. Uka yanapaw katuqaschi ukasti juchanchayataniw 200% churat yanapawinakata, ukhamarak janiw uka kimsa yatichawir mantaykaniti.
Jupaw Aymar arur jaqukipixa / Traductor:
Carlos Cañarí Ramírez, vicepresidente de la Academia Nacional de la Lengua Aymara. Académico de la Universidad de Tarapacá.
Jupanakaw Aymar aru qillqatanakax uñakipt’apxixa / Validador:
Hugo Mamani Mamani , presidente de la Academia Nacional de la Lengua Aymara. Profesor de educación intercultural bilingüe.
Jupaw Aymar qillqat ullixa / Locutor:
Carlos Cañari
Amtawi / Nota: Taqi aka laphin qillqatanakax kamachinakat amuyasipxañamataki ukatakiwa. Janiw arxatirin kamachinakap mayjachaykiti.